Το πρώτο αρχαιολογικό μουσείο της Κύπρου στεγαζόταν σε μια οικία στην οδό Βικτωρίας στην εντός των τειχών πόλη της Λευκωσίας. Σήμερα βρίσκεται στο κατεχόμενο τμήμα της πόλης. Το Κυπριακό Μουσείο, ως θεσμός, ιδρύθηκε στα 1882. Μέχρι το 1889, οπότε μεταφέρθηκε στην οδό Βικτωρίας, στεγαζόταν σε δύο αίθουσες των κυβερνητικών κτηρίων.
Το σημερινό Κυπριακό Μουσείο άρχισε να κτίζεται στα 1908 και αφιερώθηκε στη μνήμη της βασίλισσας της Αγγλίας Βικτωρίας. Στα 1909 μεταφέρθηκαν οι συλλογές από το σπίτι της οδού Βικτωρίας. Το Κυπριακό Μουσείο είναι ένα νεοκλασικό κτήριο που σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Ν. Μπαλάνο, εταίρο της Αρχαιολογικής Εταιρείας Αθηνών, ενώ η επίβλεψη έγινε από τον Άγγλο αρχιτέκτονα George Jeffery, τότε Έφορο των Αρχαίων Μνημείων του Κυπριακού Μουσείου.
Από το 1908 έγιναν πολλές προσθήκες και μετατροπές στο κτήριο, σε διάφορες χρονικές περιόδους προστέθηκαν νέες αίθουσες, στεγάστηκε το μεγαλύτερο μέρος της κεντρικής εσωτερικής αυλής, κτίστηκε ένας όροφος και επεκτάθηκε σημαντικά η βόρεια πτέρυγα.
Στα 1935, με τη θέσπιση του νέου Περί Αρχαιοτήτων Νόμου και την ίδρυση του Τμήματος Αρχαιοτήτων, άρχισε η αναδιοργάνωση των συλλογών του Κυπριακού Μουσείου, σύμφωνα με τις νεότερες μουσειακές αντιλήψεις και τα νέα αρχαιολογικά δεδομένα, από τον τότε Έφορο του Μουσείου Πορφύριο Δίκαιο.
Το Κυπριακό Μουσείο αποτελείται σήμερα από δεκατέσσερεις αίθουσες που περιβάλλουν σε σχήμα τετραγώνου έναν εσωτερικό κεντρικό χώρο, ο οποίος περιλαμβάνει γραφεία, βιβλιοθήκη, αποθήκες και χώρους συντήρησης ευρημάτων.
|  Κυπριακό Μουσείο, Λευκωσία |
Τα εκθέματα του Μουσείου ακολουθούν χρονολογική και θεματολογική κατάταξη. Εκτίθενται ευρήματα από τις πρωϊμότερες περιόδους της ανθρώπινης παρουσίας στο νησί, από τη 10η χιλιετία π.Χ., μέχρι και τη ρωμαϊκή περίοδο. Η βυζαντινή περίοδος εκπροσωπείται από πολύ λίγα ευρήματα μια το Κυπριακό Μουσείο είναι κατεξοχήν αρχαιολογικό.
Η περιήγηση στο Μουσείο αρχίζει προχωρώντας δεξιά από την αίθουσα της εισόδου, όπου βρίσκεται το εκδοτήριο εισιτηρίων
Στην Αίθουσα Ι παρουσιάζεται η νεολιθική και χαλκολιθική περίοδος. Η αίθουσα αυτή αναδιοργανώθηκε πρόσφατα σύμφωνα με τα νέα ανασκαφικά δεδομένα, τα οποία διαφοροποίησαν την εικόνα που είχαμε για τη νεολιθική Κύπρο. Εκτίθενται εργαλεία, σκεύη, κοσμήματα, ειδώλια και άλλα αντικείμενα αντιπροσωπευτικά της νεολιθικής και χαλκολιθικής περιόδου της Κύπρου. Στην κεντρική προθήκη εκτίθεται ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον σύνολο ευρημάτων, το οποίο αποτελεί μια από τις πρωϊμότερες ενδείξεις λατρείας στο νησί. Η έκθεση συνοδεύεται από φωτογραφικό υλικό.
Οι δύο επόμενες αίθουσες είναι αφιερωμένες στην κεραμεική. Τα ευρήματα είναι ταξινομημένα με χρονολογική σειρά. Στην Αίθουσα ΙΙ εκτίθενται δείγματα από την πλούσια συλλογή κεραμεικής της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Η εποχή αυτή έχει να επιδείξει μια από τις κορυφαίες στιγμής της παγκόσμιας κεραμεικής. Εκτίθενται τόσο χρηστικά αγγεία όσο και σύνθετα, αλλά και πήλινα ομοιώματα ιερών, αντικειμένων, κ.ά. Στην Αίθουσα ΙΙΙ παρουσιάζονται δείγματα της κεραμεικής από τη Μέση και Ύστερη Εποχή του Χαλκού, την αρχαϊκή, κλασική, ελληνιστική και τη ρωμαϊκή περίοδο. Εκτός από την επιτόπια παραγωγή παρουσιάζονται και αρκετά δείγματα της εισηγμένης κατά περίοδο κεραμεικής. Έτσι μπορεί ο επισκέπτης να παρακολουθήσει, τόσο την εξέλιξη της επιτόπιας παραγωγής όσο και της εισηγμένης. Όσον αφορά την τελευταία, παρουσιάζονται δείγματα μυκηναϊκής, μινωικής, φοινικικής, και αττικής κεραμεικής, καθώς και αγγεία από φαγεντιανή. Ο τρόπος έκθεσης είναι τέτοιος ώστε να μπορεί ο επισκέπτης να αντιλαμβάνεται και το πώς επηρεάζει κατά περιόδους η εισηγμένη κεραμεική την επιτόπια.
Στην Αίθουσα IV, σε ειδικά διαρρυθμισμένη προθήκη, εκτίθενται πήλινα ειδώλια και αγάλματα που προέρχονται από το εξαιρετικά σημαντικό αρχαϊκό ιερό της Αγίας Ειρήνης, στη βόρεια ακτή του νησιού. Το ιερό ανασκάφηκε στα 1929 από τη Σουηδική Αποστολή. Τα ειδώλια βρέθηκαν γύρω από ένα λίθο, ο οποίος ήταν η ανεικονική παρουσία της ανδρικής θεότητας, και απεικονίζουν σχεδόν αποκλειστικά άνδρες, πολεμιστές, κενταύρους και άρματα με πολεμιστές.
Στην Αίθουσα V παρουσιάζεται η χρονολογική εξέλιξη της γλυπτικής στην Κύπρο. Αρχίζοντας από τα αρχαϊκά έργα, που είναι δουλεμένα κυρίως στον ντόπιο μαλακό ασβεστόλιθο, παρατηρούμε αγάλματα με ιωνικές αλλά και με αιγυπτιακές επιδράσεις. Χαρακτηριστικό της συντηρητικότητας της γλυπτικής του νησιού είναι το γεγονός ότι οι Κούροι (όπως και οι Κόρες) της Κύπρου, σε αντίθεση με αυτούς που προέρχονται από άλλους ελληνικούς τόπους, είναι ντυμένοι. Στην κλασική περίοδο παρατηρούμε πλέον την έντονη ελληνική επίδραση, αναγνωρίζουμε ευκολότερα τους ελληνικούς θεούς και παρατηρούμε ότι πολλά αγάλματα είναι δουλεμένα σε εισηγμένο μάρμαρο. Δεν είναι σαφές αν τα μαρμάρινα αγάλματα εισήχθησαν έτοιμα ή αν εισήγαγαν την πρώτη ύλη και τα λάξευαν εδώ, μιας και είναι γνωστό ότι στην Κύπρο δεν υπάρχει μάρμαρο. Πάντως γνωρίζουμε από τις γραπτές πηγές ότι υπήρχαν αρκετοί Κύπριοι γλύπτες, μερικοί από τους οποίους μάλιστα ήταν ξακουστοί σε ολόκληρο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο.
Η ύστερη φάση της κυπριακής γλυπτικής παρουσιάζεται στην Αίθουσα VΙ, όπου εκτίθενται κυρίως μαρμάρινα και ορειχάλκινα γλυπτά της ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου, με κύριο έκθεμα στο κέντρο της αίθουσας το ορειχάλκινο άγαλμα του Ρωμαίου αυτοκράτορα Σεπτήμιου Σεβήρου, το οποίο βρέθηκε στην Κυθραία περί τα τέλη της δεκαετίας του 1920. Η εύρεση του ανάγκασε τις αρχές του Μουσείου να αναζητήσουν συντηρητή στο εξωτερικό, μια και δεν υπήρχαν τότε επαγγελματίες συντηρητές στην Κύπρο.
Η Αίθουσα VΙΙ διαιρείται σε τρεις ενότητες. Το πρώτο της τμήμα είναι αφιερωμένο στην πλούσια και ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συλλογή μεταλλικών αντικειμένων διαφόρων περιόδων. Εκτίθενται εργαλεία, όπλα και γενικά αντικείμενα καθημερινής χρήσης πάσης φύσεως, από τα απλούστερα μέχρι τα πιο εξειδικευμένα. Μέσα από τα εκθέματα αυτά ο επισκέπτης μπορεί να αντιληφθεί ότι πολλά από τα αντικείμενα που χρησιμοποιούμε ακόμη και σήμερα, είναι πανάρχαια. Εκτίθενται επίσης λατρευτικά αντικείμενα, όπως ο Κερασφόρος Θεός της Έγκωμης, και άλλα καμωμένα από πολύτιμα μέταλλα.
Στο μεσαίο τμήμα της αίθουσας εκτίθενται δείγματα από την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συλλογή σφραγιδολίθων του Μουσείου, νομίσματα που αντιπροσωπεύουν τις διάφορες κοπές των πόλεων-βασιλείων της Κύπρου, καθώς και της πτολεμαϊκής και ρωμαϊκής περιόδου. Εκτίθενται επίσης μήτρες και άλλα αντικείμενα που επεξηγούν πώς κόβονταν τα νομίσματα κατά την αρχαιότητα. Στους τοίχους αυτού του τμήματος της Αίθουσας VII είναι αναρτημένα δείγματα ψηφιδωτών που προέρχονται από δάπεδα ρωμαϊκών κτηρίων. Τέλος, στο τελευταίο τμήμα της αίθουσας εκτίθενται έργα κοσμηματοποιίας, υαλουργίας, μικροτεχνίας καθώς και λύχνοι καμωμένοι από διάφορα υλικά. Τα ευρήματα αυτά καλύπτουν την περίοδο από την Πρώϊμη Εποχή του Χαλκού μέχρι και την παλαιοχριστιανική περίοδο.
Η Αίθουσα VΙΙΙ έχει διαμορφωθεί ειδικά για να δεχθεί την αναπαράσταση αρχαίων τάφων που καλύπτουν μια περίοδο από την 4η χιλιετία μέχρι τον 4ο αι. π.Χ. Στα δεξιά της Αίθουσας VΙΙΙ ανοίγεται η Αίθουσα ΙΧ, όπου έχουν συγκεντρωθεί αντικείμενα που έχουν σχέση με το θάνατο: επιτύμβιες στήλες με ανάγλυφες παραστάσεις, ζωγραφισμένες πήλινες σαρκοφάγοι και άλλες καμωμένες από ασβεστόλιθο που φέρουν ανάγλυφη διακόσμηση.
Στην Αίθουσα Χ, η οποία βρίσκεται στα αριστερά της Αίθουσας VΙΙΙ, παρουσιάζεται μια αναδρομή στην εξέλιξη της γραφής στην Κύπρο. Η έκθεση αρχίζει με δείγματα των αρχαιότερων μαρτυριών γραφής στο νησί, της κυπρομινωϊκής γραφής (15ος-11ος αι. π.Χ.), η οποία δεν έχει ακόμη αποκρυπτογραφηθεί. Ακολουθούν δείγματα της κυπροσυλλαβικής γραφής, η οποία αποδίδει την ελληνική γλώσσα και παρουσιάζει μιαν αξιοθαύμαστη επιβίωση στο νησί μέχρι και τον 3ο π.Χ. αιώνα. Παρουσιάζονται επίσης μερικές φοινικικές επιγραφές που βρέθηκαν στην Κύπρο. Τέλος, εκτίθενται δείγματα της ελληνικής αλφαβητικής γραφής. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν μερικά αντικείμενα που φέρουν τόσο την κυπροσυλλαβική όσο και την αλφαβητική ελληνική γραφή.
Στην Αίθουσα ΧΙ, που βρίσκεται στον όροφο και είναι προσιτή από δύο αντικριστές σκάλες, εκτίθενται τα μοναδικά στο είδος τους ευρήματα που προέρχονται από τους βασιλικούς τάφους της Σαλαμίνας και χρονολογούνται στα τέλη του 8ου-αρχές του 7ου αιώνα: ένα ξύλινο κρεβάτι και δύο θρόνοι διακοσμημένοι με παραστάσεις από ελεφαντόδοντο, ασήμι και γυαλί. Ακόμη, ένας χάλκινος λέβητας που στηρίζεται σε σιδερένιο υποστάτη και το στόμιό του είναι διακοσμημένο με προτομές σειρήνων και γρυπών. Εκτίθενται επίσης τα εξαρτήματα από τα άρματα που βρέθηκαν στους δρόμους των βασιλικών τάφων. Κατά την ανασκαφή βρέθηκαν και τα άλογα που τα έσερναν, τα οποία είχαν θυσιαστεί επί τόπου για να συνοδεύσουν τον αφέντη τους στον Κάτω Κόσμο. Τα έθιμα αυτά παραπέμπουν σε ομηρικά έθιμα ταφής. Στην ίδια αίθουσα εκτίθενται και τα ευρήματα από το κενοτάφιο του τελευταίου βασιλιά της Σαλαμίνα Νικοκρέοντα. Πολύ εκφραστικά είναι τα πήλινα κεφάλια που πιστεύεται ότι είναι προσωπογραφίες του βασιλιά και των μελών της οικογένειάς του.
Η Αίθουσα ΧΙΙ είναι αφιερωμένη στην αρχαία μεταλλουργία. Οι προθήκες είναι διαρρυθμισμένες με τέτοιο τρόπο, ώστε να αναπαριστούνται τα διάφορα στάδια, από την εξόρυξη, την εκκαμίνευση, μέχρι και το τελικό στάδιο παραγωγής του χαλκού και την μεταλλοτεχνία. Η διαρρύθμιση αυτή έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα, μια και στην αίθουσα αυτή γίνονται τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Κυπριακού Μουσείου, που αφορούν την αρχαία μεταλλουργία.
Στην Αίθουσα ΧΙΙΙ εκτίθενται τα αγάλματα που κοσμούσαν το ρωμαϊκό γυμνάσιο της Σαλαμίνας. Τα αγάλματα συνοδεύονται από φωτογραφίες του γυμνασίου και γενικά της πόλης της Σαλαμίνας.
Τέλος, στην Αίθουσα ΧIV παρουσιάζονται με χρονολογική σειρά, από την Πρώϊμη Εποχή του Χαλκού μέχρι τη ρωμαϊκή περίοδο, τα πήλινα ειδώλια της Κύπρου. Μια επίσκεψη στο Κυπριακό Μουσείο κορυφώνεται μέσα από μια ευχάριστη περιδιάβαση στον τομέα αυτό της αρχαίας τέχνης, η οποία χαρίζει στο θεατή τόσο την καλλιτεχνική ματιά του αρχαίου Κυπρίου όσο και σκηνές από την ίδια την καθημερινή του ζωή και τις ιδεολογικές του αναζητήσεις. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι σκηνές της καθημερινότητας, όπως είναι οι απεικονίσεις γυναικών και μαιών τη στιγμή του τοκετού, το ζύμωμα του ψωμιού, κ.ά.
Διεύθυνση Μουσείου 1 (Λευκωσία)
Τηλέφωνο 22865888 (είσοδος/πώληση εισητηρίων)
22303112 (πληροφορίες εκτός ωρών λειτουργίας του Μουσείου)
Ώρες λειτουργίας Τρίτη, Πέμπτη , Παρασκευή: 8.00 -16.00
Τετάρτη: 8.00 - 17.00
Σάββατο: 9.00 - 16.00
Κυριακή: 10.00 - 13.00
Δευτέρα: κλειστό
Τιμή εισιτηρίου €3,40
Προσβασιμότητα
Είσοδος: Κεκλιμένη αναβαθμίδα
Αίθουσες: Αναβατόριο
Ειδικός χώρος στάθμευσης (χωρίς σήμανση)
Ειδικός χώρος υγιεινής (προσωρινός χώρος σε δύσκολο σημείο)
